ACTA FAC. MED. NAISS. 2006; 23(4):107-112

Originalan rad  

UTICAJ PRENATALNOG STRESA NA NEUROBIHEJVIORALNI RAZVOJ FETUSA I DETETA

Dragan Krstić ¹

Sonja Pop-Trajković ²

Miodrag Stanković ³

Ljiljana Mirković ⁴

Darko Marinković ⁵

Radojka Dimitrijević ⁶

¹Služba ginekologije sa perinatologijom, Opšta bolnica Leskovac

²Ginekološko akušerska klinika, Klinički centar Niš

³Klinika za zaštitu mentalnog zdravlja i neuropsihijatriju razvojnog doba, Klinički centar Niš

⁴Institut za ginekologiju i akušerstvo, Klinički centar Srbije

⁵Ginekološko-akušerska služba, Opšta bolnica Užice

⁶Dispanzer za decu, Dom zdravlja Leskovac

    SAŽETAK

    Cilj rada bio je dokazati uticaj prenatalnog stresa na neurobihejvioralni razvoj fetusa i deteta. Ispitivanje je sprovedeno 2006. godine anketiranjem roditelja one dece koja su rođena u godini bombardovanja Jugoslavije 1999. Prilikom njihovog redovnog upisa u prvi razred osnovne škole roditelji su odgovarali sa da ili ne na pitanja o ponašanju i postojanju bihejvioralnih problema u razvojnom periodu. Studija uključuje ukupno 685 dece razvrstane u četri grupe, po datumu rođenja, tako da je svaka grupa tokom bombardovanja bila u različitom periodu razvoja. U prvoj grupi su deca majki koje u trudnoći nisu bile izložene bombardovanju, odnosno već su bila rođena. U drugoj grupi su ona čije su majke u vreme bombardovanja bile od 29 do 40 nedelja gestacije (NG). U trećoj grupi su deca čiji je intrauterini razvoj u periodu bombardovanja bio u rasponu od 13 do 40 NG i u četvrtoj od začeća do 13 NG. Podaci su statistički obrađeni i prikazani grafički korišćenjem kompjuterskog programa SPSS. U grupi dece rođene pre bombardovanja (I) ima statistički značajno veći broj hiperaktivne, agresivne i neposlušne dece u odnosu na grupu rođenu tokom bombardovanja (II), u kojoj je statistički značajno češća pojava osetljivosti, nesigurnosti i plačljivosti sa napadima noćnog straha i govornim poremećajima. Kod dece rođene 1999. godine, posle bombardovanja (III i IV), nema jasnih razlika u učestalosti ekstravertnog (agresivnog) i intravertnog (submisivnog) ponašanja. Kvalitet života u SR Jugoslaviji pre i posle bombardovanja može se porediti sa kvalitetom života ljudi u zajednicama, koje su u svakodnevnoj ,,borbi'' preživljavanja zbog socijalne i političke nesigurnosti. Period bombardovanja od 24. marta do 9. juna obeležen je dodatnom biološkom ugroženošću i ,,bekstvom'' u skloništa. Obrazac ponašanja dece u stresnim situacijama, po principu ,,bekstvo ili borba'', odgovara ponašanju njihovih majki u poslednjem trimestru trudnoće.

            Ključne reči: prenatalni stres, neurobihejvioralni razvoj, adaptacija