Originalni rad ACTA.FAC.MED.NAISS. 1999; 16(4), 197-199

LASEROTERAPIJA U TRETMANU RADIJALNOG EPIKONILITISA HUMERUSA

Lidija Dimitrijević i Bratislav Cvetković
Klinika za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku - KC Niš

UVOD

Epicondylitis lateralis humeri ( teniski lakat ) je najčešće oboljenje lakta ( Smith RW et all., 1994 ).

Javlja se na polazištu ekstenzorne muskulature podlaktice sa lateralnog epikondila humerusa u obliku tendoperiostitisa.

Promene se pretežno javljaju na mestu pripoja tetiva m. extensor carpi radialis i m. extensor antebrachi superficialis (Lazović M., 1997 ).

Epikondilitis se manifestuje nakon ponavljanih mikrotrauma, posebno pri radu sa rukom u ekstenziji i stisnutom šakom ( teniseri, vozači, zidari, moleri i sl.).

Glavni patogenetski faktor je upalni proces, mada postoje neslaganja oko primarne lokalizacije promene (Lieber et all., 1997). Sem tendoperiostitisa navodi se i radiohumeralni sinovitis, i ako je samo polazište tetiva sa periostom epikondilusa ekstraartikularno, kao i mikrokristalne upalne promene usled depozicije kalcijuma (Konstatinović Lj. i sar., 1997; Friden J. et all., 1994 ).

Osnovna karakteristika radijalnog epikondilita je bol, pa je i terapijski pristup zasnovan na etiopatogenetskom mehanizmu i usmeren na smanjivanje upale i bola.

Laseri niske snage imaju odre|ene biološke efekte kao što su analgezija, antiinflamatorno delovanje i poboljšanje regeneratornih sposobnosti tkiva. Ovo su takozvana biostimulativna dejstva lasera-bez morfoloških i termičkih promena tretiranih tkiva. Mehanizam delovanja je dvojak. S jedne strane prisutna su lokalna zbivanja u vidu metaboličkih promena unutar tkiva, a sa druge strane postoje refleksna zbivanja nastala bilo primarnim delovanjem laserskog svetla na aferentne ekscitabilne strukture, bilo kao odgovor na primarna metabolička zbivanja.

Primena lasera male snage može imati stimulativne ali i inhibitorne efekte na specifične metaboličke procese zavisno od talasne dužine, frekvencije i energije zračenja.

Analgetski efekat lasera dovodi se u vezu sa izmenama u koncentraciji endorfina i serotonina, ali i sa promenama ekscitabilnosti nervnih struktura. Najbolji analgetski efekat imaju impulsi dužeg trajanja, odnosno manje frekvencije (Konstantinović Lj. i sar., 1997).Efekti laserskog zračenja zavise i od primenjene doze.

Antiinflamatorni efekat laserskog zračenja potvr|en je smanjenjem kliničkih znakova upale uz sniženje vrednosti proteina akutne faze, kao i sniženjem nivoa cirkulišućih imunih kompleksa.Antiinflamatorni efekat lasera rezultat je supresivnog dejstva lasera na metabolizam arahidonske kiseline, odnosno prostaglandina ( PGL2 )( Tam G., 1999).

CILJ RADA

Cilj rada bio je ispitati klinički efekat lasera niske snage na smanjenje bola kod pacijenata sa radijalnim epikondilitom u odnosu na klasične elektro terapijske procedure (elektroforeza i dijadinamične struje ).

MATERIJAL I METOD RADA

Ispitivanjem je obuhvaćeno 24 bolesnika oba pola, starosti od 28 do 53 godine, sa radijalnim epikondilitisom, koji su lečeni ambulantno na Klinici za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku u Nišu, u periodu od 1996. do 1999. godine. Kod svih bolesnika proteklo je 1-3 meseca od početka bolesti do početka terapije. Prva grupa (n=11 ) lečena je metodom laseroterapije. Korišćen je laser niske snage, talasne dužine od 904 nm( GaAs ), tretman po tačkama ( 4-6 bolnih tačaka ) i to :

• tačka radiohumeralnog zgloba
• tačke na epikondilu
• tetivne insercije mišića na epikondilu i radijusu,

Druga grupa ( n=13 ) lečena je klasičnim elektroterapijskim procedurama, i to elektroforezom novocain-a ili dijadinamičnim strujama u trajanju od 8 tretmana, svakodnevno.

Procena efekata terapije vršena je praćenjem inteziteta bola primenom modifikovanog McGuill-ovog upitnika za bol kod svakog bolesnika pre početka terapije, nakon 4-tog tretmana i nakon završene terapije.

Senzorni deo McGuill-ovog upitnika sadrži 10 prideva graduisanih u 3-5 podgrupa, a svakom pridevu je pridodata skala inteziteta bola od 1 do 10. Zatim je sabiranjem numeričkih vrednosti prideva i inteziteta bola sačinjen skor-pre početka terapije, posle 4-tog tretmana i na kraju terapije.

Statistička obrada izvršena je studentovim t-testom. Značajnim su smatrane razlike za vrednosti p manje od 0,05.

REZULTATI RADA

Istraživanjem je bilo obuhvaćeno 24 bolesnika oba pola.Od toga 18 muškaraca(75%) i 6 žena(25%).

Najmla|i bolesnik je imao 28, a najstariji 53 godine -najveći broj bolesnika ( 14 ) imao je izme|u 39 i 42 godine. Nije bilo statistički značajne razlike po polu i starosti izme|u bolesnika I i II grupe.

Rezultati ovog istraživanja pokazali su da postoji značajan analgetski efekat laseroterapije pod opisanim uslovima, a u pore|enju sa grupom bolesnika lečenom elektroterapijom nešto veći analgetski potencijal, pri čemu razlika nije statistički značajna.

Tako|e je zapaženo da analgetski efekat u grupi tretiranih laserom nastaje znatno brže ( već posle 4-tog tretmana ) u odnosu na grupu tretiranu elektroterapijom (slika 1. ).

Me|utim, posle završenog tretmana ( po 8 procedura ), analgetski efekti su nešto bolji u I grupi, mada razlika nije statistički značajna ( slika 2.).

DISKUSIJA

Postoji veći broj radova o kontradiktornim rezultatima lečenja radijalnog epikondilita laserima niske snage.

Iznete pretpostavke o delovanju lasera ukazuju na više mogućih mehanizama analgetskog efekta.

Pre svega, to su lokalna zbivanja, bilo da se radi o izmenama metaboličke aktivnosti ćelijskog infiltrata sa konsekutivnim smanjenjem produkcije medijatora upale poput citokina i prostaglandina ili delovanju na krvne sudove u smislu smanjenja propustljivosti njihovih zidova, čime se ostvaruje antiedematozan efekat ( Konstatinović Lj. i sar., 1997 ).

Treba imati na umu da je bol percepcijski korelat složenog telesnog odgovora na stimulanse koji prete da naruše integritet tkiva.Složeni neuronski supstrat uključuje sistem receptora, aferentaciju, integracijske sisteme, ali i sisteme modulacije iz viših centara, uključujući limbički sistem i korteks. Zato je jedno od krucijalnih pitanja razmatranja analgetskog efekta njegova objektivizacija. Izabran je McGuill-ov upitnik zbog njegove opšte prihvaćenosti i dokazane vrednosti u drugim sličnim oboljenjima. Istraživanja analgetskog efekta pri laserskoj iradijaciji su apsolutno nekoherentna u pogledu performansi primenjenog zračenja (Konstantinović Lj. i sar., 1997 ).

Naši rezultati koreliraju sa rezultatima drugih autora koji su koristili laseroterapiju sličnih fizičkih karakteristika-radovi Simunovića i Trobonjace iz 1996. i 1998. godine. Nepovoljni rezultati primene lasera kod epikondilita verovatno su posledica drugačijih performansi primenjenog zračenja tj. najčešće vrlo malih doza ( Krashenninkoff M. et all., 1994; Vasseljen O J et all., 1992 ).

ZAKLJUČAK

Primena lasera niske snage u dozi od 2 J/cm2 kod bolesnika sa radijalnim epikondilitisom ima značajan analgetski efekat koji nastupa za kraće vreme u odnosu na klasične elektroterapijske procedure.

LITERATURA

1. Friden J, Lieber RL. (1994): Psysiologic consequences of surgical lengthening of extensor carpi radialis brevis muscle-tendon junction for tennis elbow. J Hand Surg sAmc, 19(2): 269-74

2. Konstantinović,Lj., Antonić, M., Brdarenski, Z. (1997): Kombinacija terapije laserom niske snage i lokalne infiltracije kortikosteroida u tretmanu radijalnog epikondilitisa humerusa, Vojnosanit Pregl, 54(5): 459-63.

3. Krasheninnkoff, M., Ellitsgaard, N., Rogvi-Hansen, B., Zeuthen, A., Harden, K., Larsen, R., Gaardbo, H.(1994): No effects of low power laser in lateral epicondylitis. Scand J Rheumatol 23(5): 260-3.

4. Lazović, M.(1997): Laseroterapija. Evropski centar za mir i razvoj (ECPD). Univerzitet za mir Ujedinjenih Nacija. str.

5. Lieber, RL,Ljung, BO., Friden, J.(1997): Sarcomere length in wrist extensor muscles. Changes may provide insights into the etiology of chronic lateral epicondylitis. Acta orthop Scand 68(3): 249-54.

6. Simunović, Z., Trobonjaca, T., Trobonjaca, Z.(1998): Treatment of medial and lateral epicondylitis-tennis and golfer,s elbow-with low level laser therapy: multicenter duoble blind, placebocontrolled clinical study on 324 patients. J Clin Laser Med Surg. 16(3): 145-51.

7. Simunović, Z.(1996): Low level laser therapy with trigger points technique: a clinical study on 243 patients. J Clin Laser Med Surg. 14(4): 163-7.

8. Smith, RW, Papadopulos, E., Mani, R., Cawley, MI.(1994): Abnormal microvascular responses in a lateral epicondylitis. Br J Rheumatol 33(12): 1166-8.

9. Tam, G.(1999): Low power laser therapy and analgesic action. J Clin Laser Med Surg, 17(1): 29-33.

10. Vasseljen, O., Hoeg, N., Kjelstad, B., Johnsson, A.(1992): Low level laser er versus placebo in the treatment of tennis elbow. Scand J Rehabil Med. 24(1): 37-42.