Reč direktora Klinike za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku ACTA.FAC.MED.NAISS. 1999; 16(4), 189

O dubokim korenima fizikalne medicine na ovim prostorima Evrope govori prvi srpski Zavod za fizikalno lečenje koji je otvoren 1888. godine u Nišu, koji je ujedno bio i prvi centar na Balkanu.

Principi savremene medicinske rehabilitacije koje je izradila Svetska zdravstvena organizacija prihvaćeni su u našoj zemlji 1952. godine. Tada se pristupilo formiranju službe rehabilitacije na saveznom i republičkom nivou, izgradnji ustanova i stvaranju najneophodnijih kadrova. Od tada pa do sredine 60-tih godina, rehabilitacija doživaljava vrlo brz i dinamičan razvoj.

Tih godina u Jugoslaviji su postojala brojna banjska i prirodna lečilišta. Nedostatak stručnih kadrova, niski nivo stručnog rada bez oslonca na savremenu medicinu, bile su karakteristike rada većine ovih lečilišta. Tadašnja orjentacija na pretvaranje banjskih lečilišta u centre za rehabilitaciju, predstavljala je jednu od najvećih grešaka koja je učinjena u razvoju medicinske rehabilitacije u staroj Jugoslaviji i koja je imala dalekosežne posledice za njen dalji razvoj. Negativno se odrazila na shvatanje njenog mesta, uloge i značaja u savremenoj zdravstvenoj zaštiti, što je dovelo do zloupotrebe pojma rehabilitacije, i do pogrešne insvesticione politike.

Početak razvoja službe fizikalne medicine i rehabilitacije na području južne i jugoistočne Srbije, kao i Kosova i Metohije, vezan je za 1957. godinu kada je formiran Centar za rehabilitaciju u Nišu. To je bio drugi centar za rehabilitaciju u tadašnjoj Jugoslaviji, posle Saveznog zavoda za rehabilitaciju u Beogradu. Centar za rehabilitaciju je bio u sklopu ortopedije i raspolagao je sa 64 postelje uz terapijski blok u kome se nalazila kinezi, radna, elektro, foto i hidroterapija.

Zbog povećanih potreba za sprovodjenjem medicinske rehabilitacije, odlukom Saveta za narodno zdravlje, Narodne republike Srbije, u krugu Opšte bolnice u Nišu namenski je sagradjena nova zgrada u kojoj se 1961. godine uselio Centar za rehabilitaciju. Kao prvi centar u unutrašnjosti Srbije učinio je mnogo na razvoju službe medicinske rehabilitacije. Odlukom Saveta bolnice u Nišu, 1963. godine Centar za rehabilitaciju se izdvaja kao posebno bolničko odeljenje, čijim stručnim radom rukovode lekari Saveznog zavoda za rehabilitaciju u Beogradu.

Odeljenje 1971. godine dobija status Zavoda za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju. Osnivači su Skupština opštine Niš i Medicinski fakutltet. Iste godine uradjena je dogradnja novih prostorija u postojećoj zgradi uz proširenje kapaciteta i formiranje novih službi, uključivanjem logopeda, socijalnog radnika, i kliničkog psihologa u tim, koi učestvuje u rehabilitaciji obolelih i povredjenih.

Nova delatnost, ortotika i protetika, uvodi se 1980. godine, kojom se inače ustanova bavi od prvog dana, i registruje se kao Zavod za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku.

U saradnji sa Dečijom internom klinikom (Odeljenje za hematologiju), Klinikom za hematologiju i Zavodom za transfuziju krvi, 1982. godine formira odeljenje za organizovano lečenje i ranu rehabilitaciju bolesnika sa urodjenim koagulopatijama - hemofilije.

Od 1983. godine uvodi ranu intrahospitalnu rehabilitaciju na Kardiološkom odeljenju Interne klinike u Nišu, potom na Neurohirurgiji, Ortopediji, Hirurgiji, Pulmologiji, kasnije na Onkologiji i Neurološkoj klinici, Dečijoj internoj klinici, Dečijoj hirurgiji i drugim klinikama. Zavod 1984. godine prerasta u Kliniku za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku, SOUR - Klinički centar - Niš, a 1990. godine se udružuje u zdravstvenu ustanovu Klinički centar - Niš, kao jedna od njegovih organizacionih jedinica.

Prateći potrebe stanovništva okolnih mesta, sa ciljem da približi usluge korisnicima, klinika je pomogla i omogućila razvoj službi fizikalne medicine i rehabilitacije u Beloj Palanci, Kuršumliji, Svrljigu i Aleksincu.

Klinika u stručnom i metodološkom pogledu pokriva područje Kosova i Metohije, Pčinskog, Jablaničkog, Topličkog, Nišavskog, Pirotskog i Timočkog okruga. Otvaranje Medicinskog fakulteta u Nišu, Odeljenje postaje obrazovna, nastavno-naučna baza Medicinskog fakulteta za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju.

Dvosemestralna specijalistička nastava iz Fizikalne medicine i rehabilitacije prvi put je organizovana u Nišu školske 1979-80. godine, a prvi specijalistički ispit je obavljen 1986. godine.

Danas je Klinika za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku nastavno-naučna baza Medicinkog fakulteta u Nišu u kojoj se izvodi edukacija i polaganje ispita za studente medicine i stomatologije iz zemlje i inostranstva. U sklopu Medicinskog fakulteta izvodi se specijalistička nastava, poslediplomska nastava i doktorske studije.

Pored kadrova, Klinika raspolaže savremenom, neophodnom opremom za dijagnostiku, lečenje i rehabilitaciju. Ima savremen hidro blok sa bazenom i kadama za podvodnu masažu, hidrogalvanske kade, Habart kadu, četvoroćelijske kupke i lokalne kupke. Klinika poseduje kinezi sale za rehabilitaciju i habilitaciju dece i odraslih, salu za terapiju radom, veliku i dobro opremljenu elektroterapiju koja, pored ostalog, ima i aparat za lečenje poremećaja periferne venske i arterijske cirkulacije (vaskulator), više aparata za primenu interferentnih struja, aparate za stimulaciju zdrave i oduzete muskulature, više savremenih aparata za laseroterapiju, više aparata za primenu niskofrekventnog pulsirajućeg magnetnog polja, čime je omogućeno da se kod velikog broja teških i nepokretnih bolesnika propisana terapija sprovodi u postelji.

Od dijagnostičkih postupaka radi se klasična elektrodijagnostika i dijagnostika poremećaja periferne arterijske cirkulacije, a u toku je i otvaranje odseka za elektromiografiju i evocirane potencijale.

Klinika za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i protetiku sprovodi danas intrahospitalnu rehabilitaciju na Klinici za ortopediju, Neurologiju, Neurohirurgiju, Hirurgiju, Klinici za kardivaskularne bolesti, za Dečiju hirurgiju, Pedijatriju, Onkologiju, Klinici za plućne bolesti, Ginekološko-akušerskoj klinici, i drugim klinikama Kliničkog centra, Niš. Po završetku neophodnog lečenja na ovim klinikama, nastavlja se rana rehabilitacija na Klinici za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju.

Rad na Klinici je organizovan na odeljenju za rehabilitaciju posttraumatskih stanja i ortotiku sa protetikom, Odeljenju za rehabilitaciuju neurološkoh bolesnika, Odeljenju za rehabilitaciju i habilitaciju dece, Odeljenju za rehabiltaciju reumatoloških bolesnika i hemofilije, Odeljenju ambulantno-polikliničke službe i Odeljenju za hiperbaričnu medicinu.

Značajni potencijali sadržani pre svega u kadrovima i medicinskoj opremi kojom raspolaže Klinika za fiziklanu medicinu i rehabilitaciju u narednim godinama biće još bolje organizaciono i funkcionalno iskorišćeni po useljenju u novo adaptirane prostore. Sa takvim rešenjem prostornih uslova Klinika će dobiti zaokružen izgled i biće u mogućnosti da pruži pacijentima i stanoviništvu Srbije odgovarajuće savremene uslove za fizikalnu terapiju i medicinsku rehabilitaciju.

Doc.dr Milica Lazović