|
|
|
|
|
|
|
Acta
Medica Medianae Fakultet veterinarske medicine u Beogradu
|
MUTAGENI EFEKTI HORMONA
Ninoslav DELIĆ i Dijana ĐELIĆ
Fakultet veterinarske medicine u Beogradu
Široko je prihvaćeno gledište da endogene supstance, uključu-jući hormone, nemaju mutagene efekte kada su prisutni u uobičajenim fiziološkim koncentracijama. Međutim, pored relativne stabilnosti i stalnosti genetičkog materijala, potrebna je i njegova promenljivost da bi postojala biološka evolucija. Stoga je moguće očekivati da izvesne reakcije, usled kompleksnosti mehanizama transdukcije signala pod dejstvom hormona, ipak dovode do stvaranja reaktivnih derivata sposobnih da interreaguju sa molekulima DNK i potpomognu nastanak mutacija. U ovom radu dat je pregled istraživanja genotoksičnih efekata hormona u različitim test-sistemima: od bakterijskih, preko kultura ćelija, in vivo eksperimenata na laboratorijskim životinjama, do utvrdi-vanja mutagenih efekata kod ljudi tretiranih hormonima. Efekti stero-idnih hormona detaljno su opisani u literaturi, dok se nasuprot tome, još uvek nedovoljno zna o mogućim promenama naslednog materijala pod uticajem nesteroidnih hormona. Ispitivanja genotoksičnosti steroidnih hormona u bakterijskim sistemima uglavnom su dala negativne rezultate. U kompleksnijim eukariotskim sistemima in vitro i in vivo većina steroidnih hormona ispoljava mutagene efekte, mada rezultat može da varira zavisno od tipa ćelije ili biološke vrste upotrebljene u ekspe-rimentu. Što se tiče nesteroidnih hormona, mada su znatno manje proučavani, stiče se utisak da uglavnom ne ispoljavaju mutagene efe-kte. Danas je jasno da su steroidni hormoni (naročito estrogeni) kompletni kancerogeni sposobni da podstaknu proces kancerogeneze, kako indukcijom kovalentnih oštećenja DNK koja se mogu prevesti u mutacije (tumor inicijatori) tako i putem stimulacije deobe ćelija (tumor promotori).
Ključne reči: hormon, mutagen, genotoksičnost, kancer |