BALKANSKA ENDEMSKA NEFROPATIJA I MALIGNI UROTELIJALNI TUMORI

    Jedna od karakteristika Balkanske endemske nefropatije (BEN) je veća pojava malignih tumora urotelijuma (MTU), u prvom redu malignih tumora pijelona (MTp) i uretera (MTu). U Jablaničkom okrugu nalaze se oblasti koje su endemske, hipoendemske i neendemske za BEN. Cilj rada je bio ispitivanje pojave MTU u endemskim naseljima Jablaničkog okruga za BEN i odnosa učestalosti tumora u endemskim i vanendemskim naseljima. Pojava MTU analizirana je na osnovu podataka operativnih protokola Urološkog odeljenja Zdravstvenog centra Leskovac, Urološke klinike Kliničkog centra Niš za period od 1978. do 2002. godine. Za sve bolesnike sakupljeni su podaci o polu, starosti, mestu stanovanja i rođenju. Za klasifikaciju naselja, korišćeni su podaci Instituta za nefrologiju i hemodijalizu (INH) Niš. Podaci o ukupnom broju stanovnika u naseljima dobijeni su na osnovu zvaničnih podataka obavljenog popisa stanovništva 1981. i 1991. godine. Stopa incidencije je računata na 100 000 stanovnika. Prosečna godišnja stopa incidencije(PGSI) MTU u endemskim naseljima za posmatrani period je 37.82 (za tumore uretera i pijelona 17.56; tumore mokraćne bešike/MTMB/ 20.26) u hipoendemskim 13.28 (za MTp i MTu 5.06; MTMB 8.22) u neendemskim gradskim naseljima 5.60 (za MTu i MTp 0.94; MTMB 4.66) i u neendemskim seoskim naseljima 7.35 (za MTu i MTp 1.04; MTMB 6.31). PGSI MTU u endemskim naseljima veća je 2.85 puta od stope u hipoendemskim, 6.75 puta veća u odnosu na stopu u neendemskim gradskim naseljima a 5.15 puta veća u odnosu na stopu u neendemskim seoskim naseljima. MTu i MTp češći su u endemskim naseljima 18.68 puta nego u neendemskim gradskim naseljima, 16.88 puta češći u odnosu na neendemska seoska a 3.47 puta češći u odnosu na hipoendemska naselja. Linearni trend obolelih od MTp i MTu u endemskim naseljima Jablaničkog okruga za 25-godišnji period bio je u statistički slabom opadanju (y=-0.0054x+0.59; r²=0.0031). Visoka učestalost MTU, a u prvom redu MTu i MTp u regionima sa BEN, možda ukazuje na zajednički nefropatogeni i kancerogeni etiološki faktor i potvrđuje postojanje pozitivne korelacije između BEN i malignih tumora gornjeg urotelijuma. Acta Medica Medianae 2005;44(1):15-20.

    Ključne reči: Balkanska endemska nefropatija, maligni urotelijalni tumori, Jablanički okrug, tip naselja